Wnioski z monitoringu zostały zawarte w specjalnym raporcie, przygotowanym przez Krajową Radę Radiofonii i Telewizji. Okazało się, że zapisy umieszczone w Karcie Ochrony Dzieci w Reklamie są stosowane w praktyce.
Zespół monitoringu KRRiT w lipcu i sierpniu 2020 roku przeanalizował ponad 1,7 mln reklam, pod kątem zgodności zapisów z Kartą. 99,6 proc. przekazów było zgodnych z wymogami dokumentu. Zaledwie dwa spoty wzbudziły wątpliwości. Z kolei monitoring treści VoD, przeprowadzony od stycznia do czerwca 2020 roku i dotyczący 480 reklam w 16 serwisach VoD - nie wykazał żadnego naruszenia.
Karta Ochrony Dzieci w Reklamie została przyjęta we wrześniu 2019 r. przez członków Związku Stowarzyszeń Rada Reklamy, w tym przez głównych nadawców telewizyjnych i dostawców audiowizualnych usług medialnych na żądanie (VoD). Informowaliśmy o tym tutaj. Dokument powstał przy współpracy z KRRiT i stanowi załącznik do Kodeksu Etyki Reklamy.
Chodziło o to, aby ułatwić eliminację z rynku reklam jeśli zawierałyby one m.in:
- treści mogące prowadzić do zagrożenia zdrowia lub bezpieczeństwa dzieci;
- sceny przemocy fizycznej i psychicznej;
- przekaz, który pośrednio lub bezpośrednio posługuje się podtekstem seksualnym, także z użyciem żartów o charakterze seksualnym, lub przedstawia fałszywy obraz seksu i relacji seksualnej wyłącznie jako elementu zabawy i rozrywki;
- treści dyskryminujące;
- treści, które pośrednio lub bezpośrednio podważają autorytet rodziców lub opiekunów prawnych, pokazujące sprawowanie opieki jako zjawisko negatywne, sprzeczne z dobrem dziecka;
- sceny zachęcające do konfliktów w każdej postaci (dziecko – rówieśnicy, dziecko – rodzice oraz dziecko – instytucje).
W przypadku występowania aktorów dziecięcych w reklamach sygnatariusze Karty zobowiązali się do:
- ograniczenia, poprzez wnikliwą analizę zasadności, użycia wizerunku dziecka w przekazach reklamujących produkty lub usługi pozostające bez związku z życiem codziennym i aktywnościami dzieci;
- ukazywania dzieci biorących udział w reklamie w przyjaznym dla nich środowisku społecznym, zwłaszcza rodzinnym i rówieśniczym;
- nie używania wizerunku dziecka w reklamie w sposób instrumentalny, do zachwalania produktów i sugerowania innym dzieciom bądź rodzicom ich zakupu.
Agnieszka Kępińska-Sadowska, prezes Związku Stowarzyszeń Rada Reklamy podkreśla, że jest bardzo zadowolona z wyniku monitoringu. - Jednogłośnie opowiadamy się za tym, że przekazy reklamowe skierowane do dzieci i z udziałem dzieci muszą spełniać najwyższe normy etyczne. Te wyniki udowadniają, że rynek reklamowy potrafi bardzo skutecznie opracowywać i realizować ważne zobowiązania samoregulacyjne, takie jak ochrona najmłodszych - stwierdza. Dodaje, że to taka nauka wrażliwości, co jest niesłychanie ważne, bo młodzi odbiorcy podchodzą do przekazu reklamowego w sposób bardzo dosłowny i tak go też przyswajają.
Dzieci i reklamy żywności
Zespół Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji ds. monitoringu w 2020 roku sprawdzał również skuteczność przyjętych przez rynek zasad samoregulacyjnych, dotyczących reklam żywności w programach dla dzieci. Zgodnie z tymi zasadami, audycjom dla dzieci nie powinny towarzyszyć przekazy handlowe, odnoszące się do produktów spożywczych lub napojów zawierających składniki, których ilość w nadmiernych ilościach w codziennej diecie dziecka jest niewskazana (dotyczy to m.in. słonych przekąsek, słodyczy, słodkich napojów).
Pod uwagę brano ponad milion reklam w programach dla dzieci w kanałach dziecięcych. Z analizy wynika, że podczas audycji, przed nimi lub po, brak było reklam słodyczy, słodkich napojów, chipsów i słonych przekąsek.
Autorzy raportu zwracają uwagę, że pomimo istnienia kanałów telewizyjnych kierowanych do dzieci i młodzieży, również programy o profilu uniwersalnym posiadają ofertę dla najmłodszych widzów. Są to filmy rysunkowe, adaptacje bajek, audycje studyjne, tzw. familijne filmy fabularne. Okazało się, że audycjom dla dzieci nadawanym w programach uniwersalnych, od czasu do czasu towarzyszyły reklamy produktów, dla których nie przewidziano żadnych kryteriów pozwalających na reklamę przy audycjach dla dzieci. Reklamy takie pojawiały się zarówno przy filmach familijnych, jak i przy kreskówkach. Były to głównie reklamy słodyczy.
Przedstawiciele KRRiT wskazują też na bardzo ważną rolę rodziców. Dzieci oglądają bowiem także takie programy, które nie są przeznaczone stricte dla nich. To m.in. różne talent show, wydarzenia sportowe, czy programy informacyjne. Tam z reklamami m.in. słonych przekąsek czy słodkich napojów mogą się spotkać. Ważne, aby rodzice mieli tego świadomość i zwracali na to uwagę.
Dzieci i serwisy VoD
Monitoringiem objęto też serwisy VoD. Analiza dotyczyła ochrony dzieci przed szkodliwymi treściami.
Według ustawy o radiofonii i telewizji zabronione jest udostępnianie audiowizualnej usługi na żądanie (VoD) bez stosowania zabezpieczeń, mających na celu ochronę małoletnich. Istnieje także obowiązek odpowiedniego oznaczania audycji pod względem kategorii wiekowych. Dodatkowo w 2014 r. przyjęto akt samoregulacyjny. Zgodnie z nim, treści nieodpowiednie dla małoletnich muszą być udostępnione tylko i wyłącznie przy zastosowaniu odpowiednich zabezpieczeń technicznych lub innych środków.
Analiza KRRiT objęła siedmiu dostawców serwisów VoD pod kątem przestrzegania przepisów prawa, w sumie 352 audycje i zwiastuny. Departament monitoringu KRRiT sprawdził czy treści są dopasowane pod kątem odpowiedniej kategorii wiekowej i skuteczności stosowanych zabezpieczeń z uwzględnieniem filmów sensacyjnych i horrorów. Na 352 audycje stwierdzono 7 naruszeń (skuteczność samoregulacji oceniono na 98 proc.).
Pełne wyniki monitoringu znajdują się w raporcie przygotowanym przez Krajową Radę Radiofonii i Telewizji. Jest on dostępny tutaj.